بیماری همولایتیک نوزادان یا«اریتروبلاستوزیس فتالیس»، هنگامی اتفاق می افتد که یک ناسازگاری بین خون مادر و جنین وجود داشته باشد.

بیماری همولایتیک نوزادان یا«اریتروبلاستوزیس فتالیس»، هنگامی اتفاق می افتد که یک ناسازگاری بین خون مادر و جنین وجود داشته باشد.

  • “همولایتیک” به معنی لیز شدن (تخریب) سلولهای قرمز خونی
  • “اریتروبلاستوزیس” اشاره به ساخت سلولهای قرمز نابالغ خون
  • “فتالیس” اشاره به جنین

علت ایجاد آنمی همولایتیک نوزادان چیست ؟

آنمی همولایتیک نوزادان اغلب زمانی ایجاد میشود که خون مادر Rh منفی است و جنینی از پدری با Rh مثبت دارد. هنگامی که جنین Rh مثبت مشابه پدرش دارد اگر گلبولهای قرمز جنین با خون Rh منفی مادر برخورد کند این مشکل ایجاد میشود. این برخورد معمولاً در زمان زایمان، هنگامیکه جفت جدا میشود اتفاق میافتد. اگر چه، این حالت ممکن است هر زمان که سلولهای دو جریان خونی (مادر و جنین) با هم مخلوط شوند ایجاد شود. به عنوان مثال، سقط جنین، زایمان زودرس ویا در طول انجام یک آزمایش تشخیصی پیش از زایمان(مثل نمونه برداری از آمنیوسنتز یا پرزهای کوریونیک)

سیستم ایمنی مادر سلولهای خونی Rh مثبت جنینش را به عنوان بیگانه (غریبه) میشناسد. درست مثل هنگامیکه باکتری ها به بدن حمله میکنند، سیستم ایمنی با تولید آنتی بادی برعلیه سلول بیگانه مقابله میکند و باعث تخریب سلولهای بیگانه میشود. پس از آن سیستم ایمنی مادر این آنتی بادی ها را برای برخورد مجدد با سلولهای بیگانه نگه میدارد، حتی در بارداری های بعدی! مادر اکنون به Rh حساس شده است.

در اولین بارداری، احتمال حساس شدن Rh وجود ندارد. معمولاً این مشکل در بارداریهای بعدی با جنین های Rh مثبت اتفاق می افتد. در طول این بارداریها، آنتی بادی های مادر از جفت عبور میکند تا با سلولهای Rh بدن جنین مقابله کنند. به محض اینکه آنتی بادی ها سلولهای خونی را تخریب کنند، جنین بیمار میشود، این پدیده در طول بارداری اریتروبلاستوزیس فتالیس نامیده میشود وبه این حالت کم خونی همولایتیک نوزاد میگویند.

کم خونی همولایتیک نوزادان معمولاً در دومین بارداری یا بارداری های بعدی مادر پس از اینکه مادر با جنین اولش حساس شد، اتفاق می افتد.

چرا آنمی همولایتیک نوزادان نگران کننده است؟

هنگامی که آنتی بادی های مادر به گلبولهای قرمز نوزاد حمله میکند، گلبول ها شکسته شده و تخریب میشوند (همولیز) که منجر به کم خونی نوزاد میگردد. کم خونی خطرناک است، ‌چراکه موجب کاهش توانایی حمل اکسیژن خون دربافت ها و اندام های نوزاد میشود. در نتیجه:

  • بدن جنین از طریق ساخت بیشتر و سریعتر گلبول های قرمز در مغز استخوان، کبد و طحال با این وضعیت مقابله میکند. این واکنش باعث میشود که این اندام ها بزرگتر شوند. گلبولهای قرمز جدید که «اریتروبلاست» نامیده میشوند، نابالغ بوده و کارایی سلولهای قرمز بالغ را ندارند.
  • به محض اینکه گلبولهای قرمز از بین میروند، ماده ایی که «بیلیروبین» نامیده میشود، شکل میگیرد. نوزادان قادر به پاک کردن بیلیروبین از خون خود نبوده واین ماده میتواند در خون و سایر بافتها و مایعات بدن نوزاد افزایش یابد که «هایپربیلیروبینمیا»(افزایش بیلیروبین خون) نامیده میشود. از آنجایی که بیلیروبین دارای رنگدانه است موجب زرد شدن پوست و بافتهای نوزاد شده که «زردی» یا «یرقان» نامیده میشود.

عوارض ناسازگاری همولایتیک نوزادان از خفیف تا شدید بروز میکند.در ادامه برخی از این عوارض ذکر شده است:

در طول بارداری :

  • آنمی خفیف، افزایش بیلیروبین، زردی

جفت به پاک کردن بیلیروبین از خون کمک میکند اما نه بطور کامل.

  • آنمی شدید همراه با بزرگی کبد وطحال

زمانیکه ارگانها و مغز استخوان نتوانند تخریب سریع گلبول های قرمز خونی را جبران کنند، کم خونی یا آنمی شدید ایجاد میشود و اندامهای دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد.

  • هیدروپس فتالیس

این عارضه زمانی اتفاق میافتد که ارگانهای جنین تحمل کم خونی (آنمی) را ندارند. قلب شروع به از کار افتادن میکند و میزان مایعات در سطح بافتها و ارگانهای بدن جنین افزایش می یابد. احتمال اینکه جنین مبتلا به هیدروپس فتالیس مرده بدنیا بیاید زیاد است.

بعد از تولد:

  • کم خونی و افزایش شدید بیلیروبین و زردی

کبد نوزاد نمیتواند میزان زیاد بیلیروبین را تحمل کند در نتیجه گلبول های قرمز خون از بین رفته و کبد نوزاد بزرگ شده و کم خونی ادامه می یابد.

  • کرنیکتروس (یرقان مغزی)

شدیدترین نوع افزایش بیلیروبین و کم خونی است که در نتیجه آن بیلیروبین در مغز افزایش می یابد. این حالت موجب شوک (حمله های ناگهانی) آسیب مغزی، کری و مرگ نوزاد میگردد.