هلیکوباکتر

مقدمه

هلیکوباکتر پیلوری باسیل گرم منفی، خمیده و میکروآئروفیلیک است. هم اکنون این باکتری به عنوان عامل اصلی گاستریت مزمن، زخم های پپتیک (در هر دو ناحیه اثنی عشر و معده)، آدنوکارسینوم و لنفوم سلولهای MALT شناخته شده است. عفونت ناشی از این باکتری انتشار جهانی داشته و در تمام گروههای سنی مشاهده می شود. تخمین زده می شود که حدود 50 درصد مردم جهان ، آلوده هستند. بر خلاف کشورهای توسعه یافته ، در کشورهای در حال توسعه انسان ها در سالهای اولیه عمر خود با این باکتری آلوده شده و عفونت از طریق گوارش با بلع باکتری ایجاد می شود ولی احتمال انتقال شخص به شخص H.pylori نیز وجود دارد ، زیرا انتشار خانوادگی عفونت رخ می دهد. اما با اهمیت ترین راه انتقال از طریق آب است.

یافته های بالینی

عفونت حاد می تواند به بروز بیماری درقسمت فوقانی دستگاه گوارش منجر شود که با درد و حالت تهوع همراه است و در بعضی از بیماران استفراغ و تب نیز ممکن است وجود داشته باشد. این علائم یک الی دو هفته بطول میانجامد و پس از استقرار H.pylori ، عفونت برای سالها و احتمالأ دهه ها و حتی تا تمام طول عمر فرد باقی می ماند. عفونت با این باکتری در بزرگسالان معمولأ مزمن است و بدون درمان داروئی بهبود نمی یابد، اما حذف خود به خودی باکتری در کودکان دیده شده است. گاستریت ناشی از این باکتری منجر به عوارضی نظیر زخم معده (قسمت تحتانی معده یا ناحیه آنتر) ، دئودنوم ، آتروفی مخاط معده ، کارسینوم و لنفوم سلولهای MALT معده می شود. شایعترین فرم گاستریت ایجاد شده توسط این باکتری گاستریت غالب در ناحیه آنتر معده می باشد. در مقابل بیمارانی هم هستند که گاستریت غالب در ناحیه تنه معده دارند که منجربه آتروفی چند کانونی (multi focal) می شود. این بیماران مستعد زخم معده ، آتروفی معده ، متاپلازی روده ای و بالاخره کارسینوم معده می باشند. خطر زخم پپتیک در مبتلایان به عفونت H.pylori زیاد است و ریشه کنی (eradication) این باکتری به طور قابل توجهی خطر عود زخم پپتیک ناشی از H.pylori را کاهش می دهد. این باکتری در سال 1994 به عنوان کارسینوژن درجه یک برای کانسر معده شناخته شد.

نقش H.pylori در سوء هاضمه بدون زخم (Non Ulceric Dyspepsia) نامشخص است ، ولی H.pylori در این بیماران

شیوع بالائی دارد. در ایجاد عفونت ناشی از این باکتری، استعداد ژنتیکی میزبان نیز حائز اهمیت است.

هلیکوباکتر هلمانی که مخصوص سگ، گربه و خوک می باشد ، نیز می تواند در انسان گاستریت خفیف ایجاد کند.

بیماریزایی

فاکتورهای بیماریزایی این باکتری عبارتند از:

تحرک (این باکتری دارای 7-3 تاژک پوشش دار در یک قطب خود بوده و به شدت متحرک می باشد. این تاژک ها سبب توانایی عبور باکتری از لایه مخاط معده را می شوند)، آنزیم اوره آز (این آنزیم اوره پلاسمایی مترشحه از جداره معده را تجزیه کرده، یون آمونیوم آزاد می کند که می تواند pH محیط پیرامون باکتری را خنثی نگه دارد و از طرفی خود آمونیاک تولید شده نیز به طور مستقیم می تواند به سلولهای اپی تلیال آسیب برساند) ، چسبندگی (پروتئین های مانند هماگلوتینین و پروتئین Bab A سبب چسبندگی این باکتری به سلولهای پوششی مخاط معده می شود) ، سیتوتوکسین (سیتوتوکسین واکوئله کننده vac A که موجب آسیب به سلولهای پوششی مخاط معده شده، نفوذپذیری سلولها را به اوره افزایش می دهد تا جریان عبور اوره از مخاط معده بیشتر شود و از طرفی با آسیب رساندن به غشاء میتوکندریال باعث ترشح سیتوکروم C می شود که آن هم به نوبه خود پروسه آپوپتوزیس یا مرگ سلولی را در سلولهای مخاطی معده آغاز می کند).